Temporomandibular Disorders (TMD,TMJ) เป็นภาวะความผิดปกติของขากรรไกร ซึ่งเป็นข้อต่อที่เชื่อมระหว่างกะโหลกและกราม ทำหน้าที่ในการเคลื่อนไหวกราม เช่น การพูด การเคี้ยว

อาจจะเกิดจากหลายปัจจัย เช่น กรามอักเสบ พันธุกรรมหรือความเครียด ส่งผลกระทบโดยตรงกับ การเคลื่อนไหวของกราม ทำไห้คนไข้มีอาการปวด ไม่สามารถอ้าปากกว้างได้ ไม่สามารถเคี้ยวอาหารที่เหนียวหรือแข็ง เป็นระยะเวลานานได้ และส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันในที่สุด

เป็นเคสผู้หญิงไทย อายุประมาณ 32 ปี ไม่มีโรคประจำตัว มาที่คลินิกกายภาพฯ เบรน รีแฮบ ด้วยอาการปวดบริเวณต้นคอด้านซ้ายร่วมกับหันศีรษะไปทางด้านซ้ายไม่ได้

มีอาการขากรรไกรซ้ายขัด มีเสียงคลิ๊กและค้างเป็นครั้งคราวร่วมด้วย แต่ไม่มีอาการปวด

จากการซักประวัติคนไข้ มีอาการปวดตึงบริเวณคอทั้งสองข้างมาประมาณ 2-3 เดือน

3 วันก่อนหน้าที่จะเข้ามาปรึกษาที่คลินิกครั้งแรก คนไข้นอนตะแคงซ้าย หลังจากตื่นขึ้นมา พบว่ามีอาการปวดบริเวณต้นคอด้านซ้ายมาก (Pain Score 7-8/10) ร่วมกับไม่สามารถหันศีรษะได้ โดยเฉพาะทางด้านซ้าย

ลักษณะการทำงานของคนไข้จะนั่งทำงานเป็นหลัก ใช้คอมพิวเตอร์ ประมาณ 6-8 ชม./วัน ร่วมกับการขับรถยนต์ประมาณ 2-3 ชม./วัน

ประวัติเพิ่มเติม คนไข้จะมีปัญหาบริเวณขากรรไกรด้านซ้ายขัด มีเสียงคลิ๊ก ร่วมกับมีปัญหาเรื่องการอ้าปาก ถ้าอ้าปากกว้างๆ กรามจะค้าง

ส่วนการพูด จะไม่สามารถพูดคุยหรือสนทนาเป็นเวลานานได้ ไม่สามารถรับประทานอาหารที่ต้องใช้แรงในการเคี้ยวอาหารหรือใช้เวลาเคี้ยวอาหารนาน

รวมไปถึงเวลาที่พูดหรือขยับขากรรไกร จะมีเสียงคลิ๊ก และมีอาการมาประมาณ 6 เดือน

ผู้ป่วยเคยพบแพทย์ด้านระบบกระดูกและกล้ามเนื้อ แพทย์ได้ให้ความเห็นว่า น่าจะเกิดจากความตึงตัวของกล้ามเนื้อ คอ บ่า ที่ส่งผลให้กล้ามเนื้อบริเวณขากรรไกรทำงานหนัก จึงเกิดอาการปวด และจำกัดการเคลื่อนไหวของขากรรไกร

แพทย์จึงแนะนำให้เข้ามาปรึกษานักกายภาพบำบัด เพื่อรักษาอาการดังกล่าว...

หลังจากมาทำกายภาพบำบัดที่คลินิกกายภาพบำบัด เบรน รีแฮบ ประมาณ 3 สัปดาห์ อาการบริเวณคอ-บ่า ของคนไข้มีแนวโน้มที่ดีขึ้นมาก ทั้งในแง่อาการปวดที่ลดลงจนแทบไม่มี องศาการเคลื่อนไหวของศีรษะที่มากขึ้น สามารถหันหน้าไปทางด้านซ้ายได้ อาจมีความรู้สึกตึงบางช่วงของการเคลื่อนไหว แต่ก็ไม่มีอาการปวด

ทั้งนี้พออาการบริเวณคอ บ่าดีขึ้น แต่อาการบริเวณขากรรไกรด้านซ้าย กลับไม่ได้ดีขึ้นตาม

ทางคลินิกฯจึงได้ให้คำปรึกษากับคนไข้ถึงทางเลือกของแนวทางการรักษา

แต่อย่างไรก็ดี เราได้แนะนำให้คนไข้ไปพบทันตแพทย์เฉพาะทางด้านขากรรไกร เพื่อประเมินอาการให้ละเอียดอีกครั้ง

คนไข้ได้ไปพบทันตแพทย์เฉพาะทางด้านทันตกรรมบดเคี้ยว

ทางนักกายภาพบำบัดก็ได้มีโอกาสพูดคุยปรึกษากับคุณหมอด้วย ซึ่งคุณหมอให้ความเห็นไว้ว่า อาจจะเกิดจากกล้ามเนื้อที่มีหน้าที่ในการบดเคี้ยว (Masseter Muscle) มีอาการตึงตัว

ทำให้การเคลื่อนไหวของข้อต่อขากรรไกรด้านซ้ายเคลื่อนไหวได้น้อยลง คนไข้จึงเปิดปากได้น้อยและมีเสียงคลิ๊กเวลาเปิดปากและปิดปาก

คุณหมอก็ได้ให้ความเห็นและแนะนำให้ทางคลินิกฯ รักษาเคสนี้ต่อ โดยให้เน้นการลดความตึงตัวของกล้ามเนื้อ (Masseter muscle) และค่อยๆเพิ่มองศาการเคลื่อนไหวของข้อต่อขากรรไกร

หลังจากคนไข้ไปพบทันตแพทย์เฉพาะทาง แล้วมารับการรักษาทางกายภาพบำบัดต่อเนื่อง

นอกจากจะรักษาอาการปวดคอ บ่าแล้ว เราได้รักษาอาการบริเวณขากรรไกรร่วมด้วย

การรักษาจะเน้นที่การคลายกล้ามเนื้อบริเวณขากรรไกร และขยับข้อต่อขากรรไกร (Mobilization) ให้มีองศาการเคลื่อนไหวมากขึ้น รวมถึง ให้คนไข้ออกกำลังกายกล้ามเนื้อบริเวณรอบๆขากรรไกร

หลังการรักษาไม่กี่ครั้ง คนไข้สามารถอ้าปากได้กว้างขึ้น

ผ่านไปประมาณ 2 สัปดาห์ อาการปวดบริเวณกรามด้านซ้าย รวมถึงเสียงคลิ๊กเวลาขยับขากรรไกรลดลงไปมาก เมื่อเทียบกับก่อนมารักษาที่คลินิกฯ

อีกทั้งในแง่ของการใช้ชีวิตประจำวัน การทำกิจกรรม คนไข้สามารถพูดคุย สนทนาสื่อสารได้ต่อเนื่องนานขึ้น สามารถรับประทานอาหารได้หลากหลายมากขึ้น อาทิ การทานอาหารที่ต้องใช้แรงเคี้ยวสูง หรือต้องใช้องศาการอ้าปากเพื่อทานอาหารที่กว้างมากขึ้น เช่น แฮมเบอร์เกอร์ เป็นต้น

อาการล้าหรือปวดเวลาเคี้ยวอาหารนานๆ ก็ลดลงเช่นกัน

ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยของคุณ Nagata, 2019 ได้มีการศึกษาคนที่มีปัญหาขากรรไกร โดยเฉพาะการเปิดปากหรืออ้าปากกว้างๆ พบว่าการรักษาคนไข้กลุ่มนี้ด้วยการเคลื่อนไหวข้อต่อขากรรไกร (Mobilization) และการออกกำลังกายรอบๆขากรรไกร จะทำให้อาการดีขึ้นทั้งในเรื่องของอาการปวด การเปิดปากที่กว้างขึ้น รวมถึงเสียงคลิ๊กบริเวณข้อต่อขากรรไกรลดลง

จากการรักษาและดูแลคนไข้ท่านนี้ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ทางคลินิกฯได้เห็นถึงพัฒนาการ การฟื้นตัว รวมถึงคุณภาพชีวิตของคนไข้ที่ดีขึ้นตามลำดับ ทั้งในแง่ของการทำงานและการใช้ชีวิตประจำวัน

นอกจากการดูแลทางด้านร่างกายที่มีส่วนสำคัญแล้ว การเข้าถึงและเข้าใจในความรู้สึกของคนไข้นั้น ก็เป็นสิ่งสำคัญที่ทางคลินิกฯ เล็งเห็นถึงจุดนี้เช่นกัน

ขอขอบคุณทุกท่านที่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการเติบโตของคลินิกเรา และหวังว่าเราจะได้มีโอกาสได้ดูแลสุขภาพของท่าน

คลินิกกายภาพบำบัด เบรน รีแฮบ...

Reference : Kazuhiro Nagata, Satol Hori. Efficacy of mandibular manipulation technique for temporomandibular disorders patients with mouth opening limitation: a randomized controlled trial for comparison with improved multimodal therapy, 2019.