การแบ่งประเภทของโรคหลอดเลือดสมอง หลักๆแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

1. Ischemic Stroke (โรคหลอดเลือดสมองชนิดสมองขาดเลือด) เกิดจากการอุดตันของหลอดเลือด ทำให้เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงสมองได้เพียงพอ มักเกิดร่วมกับ ภาวะหลอดเลือดแข็ง (Atherosclerosis) ซึ่งมีสาเหตุมาจากไขมันเกาะตามผนังหลอดเลือดแดงจนทำให้เส้นเลือดตีบแข็ง แบ่งออกเป็น

1.1 Thrombotic Stroke (โรคหลอดเลือดขาดเลือดจากภาวะหลอดเลือดสมองตีบ) เป็นผลมาจากภาวะ Atherosclerosis

1.2 Embolic Stroke (โรคหลอดเลือดขาดเลือดจากการอุดตัน ) เป็นผลมาจากเกิดลิ่มเลือดในร่างกายไปอุดตันบริเวณหลอดเลือดสมอง ทำให้สมองขาดเลือด

2. Hemorrhagic stroke (โรคหลอดเลือดสมองชนิดเลือดออกในสมอง) เกิดจากภาวะหลอดเลือดสมองแตกหรือฉีกขาด ทำให้เลือดไหลภายในสมอง และทำให้เนื้อสมองเกิดการขาดเลือดและออกซิเจน แบ่งออกเป็น

2.1 Aneurysm (โรคหลอดเลือดโป่งพอง) ทำให้เกิดหลอดเลือดฉีกและแตก จนทำให้เกิดเลือดออก

2.2 Arteriovenous Malformation (โรคหลอดเลือดผิดปกติ) เกิดจากความผิดปกติของหลอดเลือดแต่กำเนิด

อาการส่วนใหญ่ของผู้ป่วยเส้นเลือดสมองตีบ อุดตัน และแตกมักไม่แตกต่างกัน

แต่แตกต่างกันที่การดำเนินของโรค (Progression) และการพยากรณ์โรค (Prognosis) เช่น ผู้ป่วยเส้นเลือดสมองตีบมีโอกาสกลับมาเป็นปกติมากกว่าผู้ป่วยเส้นเลือดสมองแตก

อาการส่วนใหญ่ที่พบ มักจะพบอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อด้านใดด้านหนึ่ง ทั้งแขนและขา พูดไม่ชัด กล้ามเนื้อใบหน้าอ่อนแรง มุมปากตก การรับความรู้สึกร่างกายด้านที่มีปัญหาจะผิดปกติ (เพิ่มขึ้นหรือลดลงกว่าด้านปกติ)

ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ส่วนใหญ่พบปัญหาด้านการทำกิจวัตรประจำวันหรือการเคลื่อนไหว เช่น

- ปัญหาด้านการเคลื่อนไหวร่างกายบนเตียง เช่น การพลิกตะแคงตัว การเปลี่ยนท่าทางบนตียง หรือการเปลี่ยนท่าทางจากการนอนลุกขึ้นมานั่ง
- ปัญหาด้านการทรงตัวในท่านั่ง และการลุกขึ้นยืน
- ปัญหาด้านการทรงตัวในท่ายืน และการเดิน
- การรับประทานอาหารที่ลำบาก การเคี้ยว การกลืน และการควบคุมกล้ามเนื้อใบหน้า
- ปัญหาด้านการประมวลผลทางความคิด การตัดสินใจ ความจำ ความเข้าใจ รวมถึงเรื่องของการสื่อสาร
- ปัญหาด้านการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น อาบน้ำ แปรงฟัน แต่งตัว เป็นต้น

การรักษาทางการแพทย์

- กรณีที่มีหลอดเลือดสมองอุดตัน หรือตีบ แพทย์จะให้ยาละลายลิ่มเลือด เพื่อให้หลอดเลือดสมองมีเลือดไหลเวียนได้อย่างปกติ หรือบางกรณีอาจจำเป็นต้องใส่ขดลวดที่หลอดเลือดสมองเพื่อขยายหลอดเลือด

- การรักษาในกรณีหลอดเลือดสมองแตก มีเลือดออกในสมอง แพทย์ผู้รักษาจะเป็นผู้ประเมินการรักษาว่าจะต้องรักษาแนวทางใดเพื่อความปลอดภัยกับคนไข้ ส่วนมากจำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัดเปิดกระโหลกศีรษะ เพื่อนำเลือดที่คั่งในสมองออก หรือบางกรณีอาจจะไม่จำเป็นต้องผ่าตัด แต่ใช้ยาเพื่อควบคุมอาการ

***ทั้งนี้การรักษาจะขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ เพื่อที่จะดูแลรักษาคนไข้ได้อย่างถูกต้องเหมาะสม

การฟื้นฟูทางกายภาพบำบัดจะมุ่งเน้นในส่วนที่คนไข้มีปัญหาในทุกๆด้าน ไม่ว่าจะเป็นการเคลื่อนไหว การทำกิจกรรม และการทำงานสั่งการของส่วนสมอง เป็นต้น

พร้อมทั้งส่งเสริมและป้องกันร่างกายในส่วนที่ยังคงสภาพการทำงานได้ ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

และที่สำคัญที่สุด คือ การป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำอีกรอบ

การฟื้นฟูผู้ป่วยฯทางกายภาพบำบัด

1. ฝึกการเคลื่อนไหว เพื่อป้องกันการยึดติดของข้อต่อ เคลื่อนไหวข้อต่อร่างกายด้านที่อ่อนแรง ทุกข้อต่อ (Range of Motion exercises) รวมถึงการยืดกล้ามเนื้อที่ตึงตัว (Stretching exercises) เช่น ข้อเท้า เข่า สะโพก มือ ข้อศอก และหัวไหล่ เพื่อกระตุ้นการรับความรู้สึกจากการเคลื่อนไหว

2.การออกกำลังกายและใช้เครื่องมือกระตุ้นไฟฟ้าเพื่อป้องกันกล้ามเนื้อฝ่อลีบ (Active assisted exercise and Electrical stimulation) เป็นการฝึกออกกำลังกายกล้ามเนื้อที่ยังมีแรงในการหดตัวเพื่อกระตุ้นการทำงาน ในส่วนกล้ามเนื้อที่ยังไม่สามารถหดตัวเองได้ จำเป็นต้องอาศัยเครื่องกระตุ้นไฟฟ้า เพื่อให้กล้ามเนื้อหดตัว เพื่อชะลอการฝ่อลีบของกล้ามเนื้อ

3. การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มกำลังกล้ามเนื้อ (Basic bed exercises) เป็นการออกกำลังกายบนเตียงในท่าทางต่างๆ เพื่อกระตุ้นการทำงานและฟื้นตัวของกล้ามเนื้อด้านที่อ่อนแรง รวมถึงการฝึกเชื่อมความสัมพันธ์กันระหว่างด้านที่แข็งแรงและอ่อนแรง

4. การจัดท่าทางในท่านอน นั่ง (Basic positioning support) เป็นการจัดท่าทางเพื่อป้องกันการบาดเจ็บของร่างกายและช่วยประคองให้ร่างกายด้านอ่อนแรงในช่วงที่กำลังฟื้นตัว เช่น การจัดท่าในการนอน ท่าทางในการนั่ง เป็นต้น

การฟื้นฟูผู้ป่วยฯทางกายภาพบำบัด (ต่อ)

5. การฝึกการเปลี่ยนท่าทางและการเคลื่อนย้ายตัว (Patient Transfer Techniques) เป็นการฝึกการเปลี่ยนท่าทางจากบนเตียง มานั่งข้างเตียง รวมถึงฝึกการเคลื่อนย้ายตัวจากเตียงมายังเก้าอี้หรือรถเข็น

6. การฝึกการทรงตัวในท่าทางต่างๆ (Balance training) เป็นการฝึกการทรงตัวในท่าทางที่แตกต่างกัน เช่น ท่านั่ง ท่ายืน (Static and Dynamic balance training)

7. การฝึกเดิน (Gait training) : การฝึกเดิน การเคลื่อนไหว ในช่วงเริ่มต้นจำเป็นต้องมีอุปกรณ์ช่วยเหลือทางกายภาพบำบัด เพื่อช่วยให้คนไข้สามารถฝึกเดิน เคลื่อนไหวได้มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น และนักกายภาพบำบัดมีความสำคัญอย่างมากที่จะช่วยกระตุ้น ให้กำลังใจ และส่งเสริมการฝึกเดินของคนไข้ให้เป็นไปตามเป้าหมายที่วางไว้

8. การฝึกการใช้มือทำกิจกรรม และการฝึกการทำงานและการสั่งการของสมอง (Hand function and Cognitive training) เป็นการฝึกการใช้งานของมือและแขน ที่เป็นส่วนสำคัญในการทำให้คนไข้กลับไปใช้ชีวิตประจำ หรือทำกิจวัตรประจำวันได้ใกล้เคียงปกติมากที่สุด เช่น การฝึกหยิบจับสิ่งของ การทำงานสานสัมพันธ์กันระหว่างมือและแขน เป็นต้น

รวมถึงการฝึกการทำงานและการสั่งการของสมอง เช่น การฝึกการคำนวณ ฝึกการใช้ตรรกะ การเชื่อมโยง การฝึกความจำ และความเข้าใจในรูปแบบที่แตกต่างกัน เป็นต้น

ทำไมต้องเรา

ทางคลินิกกายภาพบำบัด เบรน รีแฮบ มีผู้เชี่ยวชาญทางด้านกายภาพบำบัดระบบประสาทและสมอง ที่สามารถตรวจประเมินร่างกาย วางแผนการรักษา ดูแลและฟื้นฟูผู้ป่วยทางระบบประสาทและสมองโดยเฉพาะ เพื่อการรักษา ฟื้นฟูของผู้ป่วย ได้อย่างครอบคลุมและปลอดภัย

นอกจากนี้ เรายังมี ผศ. นพ. คุณากร อัชชนียะสกุล American Board of Vascular Neurology เป็นที่ปรึกษาเคสต่างๆอีกด้วย

การฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองหลัง 6 เดือนไม่ได้ผล นั้นไม่เป็นความจริงแต่อย่างใด...

เพียงแต่อัตราการฟื้นฟูอาจจะช้ากว่าช่วง 6 เดือนแรก แต่ยังสามารถเห็นพัฒนาการของคนไข้ได้อย่างชัดเจน

คนไข้ที่คลินิกฯเป็นโรคหลอดเลือดสมองมา 3 ปีกว่าเกือบ 4 ปี มาฟื้นฟูที่คลินิกฯ ยังเดินได้...

ขอเพียงให้คนรอบตัวช่วยให้กำลังใจและสนับสนุนคนไข้ ที่เหลือปล่อยให้เป็นหน้าที่ของเรา...