ภาวะกระดูกสันหลังเคลื่อน | Spondylolisthesis

Table of Contents hide

1. Spondylolisthesis คืออะไร

2. อาการ

3. สาเหตุ

4. ความรุนแรง

5. กายภาพบำบัดช่วยอะไรบ้าง

6. นัดหมาย

ภาวะกระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis) เป็นหนึ่งในโรคกระดูกสันหลัง ที่ทำให้เกิดอาการปวดหลัง ร้าวลงขา เรามาดูกันว่าเกิดจากอะไร และกายภาพบำบัดช่วยอะไรบ้าง...

Spondylolisthesis คืออะไร

Spondylolisthesis เป็นภาวะที่กระดูกสันหลัง เคลื่อนที่ออกจากตำแหน่งปกติตามธรรมชาติ อาจจะเคลื่อนที่ไปข้างหน้า ข้างหลัง หรือด้านข้างก็ได้ เกิดได้ทั้งบริเวณกระดูกสันหลังส่วนคอ (Cervical spondylolisthesis) และส่วนเอว (Lumbar spondylolisthesis)

แต่ที่มักพบบ่อย จะเป็นบริเวณกระดูกสันหลังระดับเอว โดยเฉพาะกระดูกสันหลัง L4-L5 เนื่องจากกระดูกสันหลังส่วนนี้จะรับน้ำหนักของร่างกายมากที่สุด โดยจะมีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง L4 ไปทางด้านหน้า ซึ่งเป็นการเคลื่อนที่พบมากที่สุด ทำให้เกิดการกด บีบ อัด บริเวณหมอนรองกระดูกสันหลังระดับนั้น ซึ่งอาจจะส่งผลกระทบกับไขสันหลัง (Spinal Cord) และเส้นประสาทที่เกี่ยวข้อง รวมถึงส่งผลให้ความมั่นคงของกระดูกสันหลังส่วนล่างลดลง

อาการ

● มีอาการปวดหลังส่วนล่างเฉพาะที่ หรือปวดร้าวไปยังส่วนอื่นของร่างกาย เช่น สะโพก ขา และเท้า
● มีอาการปวดหลังส่วนล่างขณะมีการเคลื่อนไหว เช่น ลุกขึ้นยืนจากเก้าอี้ เดินติดต่อกันเป็นเวลานาน หรือมีอาการปวดหลังเมื่อมีการก้มหรือแอ่นหลัง อาการมักจะดีขึ้น เมื่อได้นั่งหรือนอนพัก
● มีอาการชาหรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง ซึ่งเป็นผลมาจากอาการบาดเจ็บของเส้นประสาท
● หากมีอาการรุนแรง จะไม่สามารถควบคุมการขับถ่ายได้อย่างปกติ
● เกิดการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างกระดูกสันหลัง เช่น หลังส่วนล่างแอ่นมากกว่าปกติ

สาเหตุ

มีทั้งปัจจัยทางด้านกายภาพภายในร่างกาย ปัจจัยภายนอก รวมถึงลักษณะสภาพสิ่งแวดล้อม ที่ส่งผลให้มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง ดังนี้
● ภาวะความเสื่อมของหมอนรองกระดูกสันหลังและกระดูกสันหลัง ทำให้เกิดความไม่มั่นคงของกระดูกสันหลัง
● เป็นมาแต่กำเนิด
● กระดูกสันหลังส่วน Pars interarticularis แตกหรือหัก ส่งผลให้ข้อกระดูกสันหลังไม่มีตัวยึด จึงสามารถเคลื่อนที่มาข้างหน้ามากกว่าปกติ
● กล้ามเนื้อแกนกลางลำตัวไม่แข็งแรง
● กิจกรรม หรือลักษณะท่าทางการทำงาน ที่ทำให้บริเวณหลังส่วนล่างแอ่นมากเกินไป เช่น กีฬาที่ต้องกระโดด ฯลฯ
● ความผิดปกติของสรีระร่างกาย เช่น ภาวะหลังค่อม หลังแอ่น หรือโรคกระดูกสันหลังคด
● การบาดเจ็บหรือการเกิดอุบัติเหตุ ที่ส่งผลกระทบกับบริเวณหลังโดยตรง
● โรคต่างๆ เช่น โรคมะเร็งหรือภาวะกระดูกพรุน อาจจะส่งผลให้ความแข็งแรงของกระดูกสันหลังลดลง ทำให้กระดูกสันหลังมีโอกาสเคลื่อนที่ออกจากตำแหน่งมากขึ้น

Spondylolisthesis เกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่ส่วนใหญ่ มักเกิดจากภาวะกระดูกสันหลังเสื่อม ซึ่งเป็นไปตามกลไกของร่างกาย ตามอายุที่มากขึ้น ซึ่งจะพบทั้งการเสื่อมสภาพของตัวกระดูกสันหลัง หมอนรองกระดูกสันหลัง กล้ามเนื้อ เอ็น หรือข้อต่อที่เกี่ยวข้อง ทำให้โครงสร้างดังกล่าวเกิดการเปลี่ยนแปลง เช่นความแข็งแรงและความยืดหยุ่นลดลง พื้นผิวข้อต่อขรุขระ สึกกร่อน เกิดการงอกของกระดูกส่วนเกิน (bone spurs) ฯลฯ ทำให้เกิดความไม่มั่นคงของกระดูกสันหลัง

ทั้งนี้ การทำกิจกรรมต่างๆ ที่ส่งผลกับบริเวณหลังโดยตรง เช่น การยกของหนัก การออกกำลังกายผิดท่าหรือหนักเกินไป กีฬาที่ต้องใช้การปะทะของร่างกาย กิจกรรมที่มีความผาดโผน เช่น ปืนเขา รวมถึงอุบัติเหตุที่กระทบกับบริเวณหลังโดยตรง ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้ได้เช่นกัน

ความรุนแรง

เราใช้เกณฑ์การแบ่งของ Meyerding Classification แบ่งระดับความรุนแรงของภาวะ Spondylolisthesis ได้ 5 ระดับ ดังนี้
● ระดับที่ 1 มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง 0-25%
● ระดับที่ 2 มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง 25-50%
● ระดับที่ 3 มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง 50-75%
● ระดับที่ 4 มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง 76-100%
● ระดับที่ 5 มีการเคลื่อนที่ของกระดูกสันหลัง 100%

การตรวจวินิจฉัย จำเป็นจะต้องได้รับการตรวจละเอียดเฉพาะ เพื่อที่จะสามารถระบุระดับความรุนแรงของการเคลื่อนตัวของกระดูกสันหลัง โดยการ X-Ray และการทำ MRI ในกรณีที่มีภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น อาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อ การคุมควบการขับถ่ายไม่เป็นปกติ ฯลฯ

กายภาพบำบัดช่วยอะไรบ้าง

กายภาพบำบัดกับภาวะกระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis) ช่วยอะไรบ้าง

การรักษาทางกายภาพบำบัด ในภาวะกระดูกสันหลังเคลื่อน ในกรณีที่ไม่ได้รับการผ่าตัดทางการแพทย์ จะต้องดูอาการของคนไข้เป็นหลัก ว่ามีปัญหาจากการเคลื่อนตัวของกระดูกสันหลังอย่างไรบ้าง เช่น อาการปวด ชา และอ่อนแรง เป็นต้น

อีกทั้ง กายภาพบำบัดจะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดการเคลื่อนตัวของกระดูกสันหลังเพิ่มขึ้น โดยการปรับท่าทาง การทำกิจกรรม การลดความเสี่ยงที่จะทำให้บริเวณหลังเกิดการบาดเจ็บเพิ่มขึ้น

รวมถึงการออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหลัง และเพิ่มความมั่นคงของกระดูกสันหลัง และสิ่งที่สำคัญที่สุด คือ การให้ความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับตัวโรค และอาการของคนไข้ เพื่อการปฏิบัติตัวและการใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัย